آشنایی با هوش تجاری (Business Intelligence)، اهمیت و ابزارها

 مقدمه

هوش تجاری (Business Intelligence) به مجموعه‌ای از فرآیندها، فناوری‌ها، ابزارها و روش‌ها گفته می‌شود که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا داده‌های خود را به اطلاعات و دانش، و دانش را به تصمیمات کسب و کار تبدیل کنند. این اطلاعات می‌تواند از منابع داخلی سازمان مانند دیتابیس‌های تراکنشی (OLTP: Online Transactional Processing)، سیستم‌های مدیریت مشتریان (CRM: Customer Relationship Management)، سیستم‌های مدیریت منابع (ERP: Enterprise Resource Planning) و منابع انسانی (HR: Human Resource) جمع‌آوری شده و یا از منابع خارجی مثل داده‌های باز (Open Data) و داده‌های حسی مانند رسانه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها به دست آمده باشند.

مهمترین اهداف هوش تجاری شامل تحلیل داده‌ها، گزارش‌دهی، داشبوردهای مدیریتی و معماری‌های داده هستند که در نهایت باعث بهبود تصمیم‌گیری‌های عملیاتی و استراتژیک سازمان می‌شوند. از جمله فناوری‌های مورد استفاده در هوش تجاری می‌توان به انبار داده (Data Warehouses)، ابزارهای تحلیل داده (Data Analysis Tools)، داشبوردها (Dashboards)، استخراج دانش (Knowledge Extraction) و داده‌کاوی (Data Mining) اشاره کرد.

چرا به هوش تجاری نیاز داریم؟

هوش تجاری به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا از داده‌های خود به نحو بهینه استفاده کنند و تصمیمات بهتری بگیرند. مهمترین دلایل نیاز سازمان‌ها و شرکت‌ها به هوش تجاری عبارتند از:

• افزایش دانش: هوش تجاری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا داده‌های خود را تحلیل کرده و اطلاعات معنادار و قابل فهمی را استخراج نمایند. این اطلاعات وضعیت فعلی کسب‌و‌کار و چالش‌هایی که در آینده ممکن است رو به رو شوند را نشان می‌دهند.
• افزایش کارایی و بهره‌وری: با استفاده از هوش تجاری، سازمان‌ها می‌توانند فرآیندهای خود را بهبود بخشیده و بهره‌وری را افزایش دهند. بهبود فرآیندهای عملیاتی، بهینه‌سازی زنجیره تأمین، کاهش هدر رفت منابع و افزایش کارایی کارکنان از جمله این موارد هستند.
• یش‌بینی و تحلیل آینده: هوش تجاری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا الگوها و روندهای آینده را پیش‌بینی کرده و برنامه‌های مؤثری برای مواجهه با آنها تدوین کنند.
• ارتقای تصمیم‌گیری: هوش تجاری اطلاعاتی دقیق و به موقع برای مدیران و تصمیم‌گیرندگان فراهم می‌کند تا بتوانند تصمیمات بهتری بگیرند. این تصمیمات می‌توانند بر اساس شواهد و اطلاعات مبتنی بر داده باشند که این امر به حذف احتمال خطا و کاهش ریسک‌های تصمیمات کمک می‌کند.

به طور خلاصه هوش تجاری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از داده‌ها برای ارتقای کسب و کار خود استفاده کنند و با موفقیت به چالش‌های روزمره و آینده خود بپردازند.

نرم افزارهای مشهور هوش تجاری

هوش تجاری یک حوزه گسترده است و برای انجام فعالیت‌های مختلف در این زمینه، نرم‌افزارهای متعددی وجود دارد. برخی از معروف‌ترین نرم‌افزارهای هوش تجاری عبارتند از:

•  Microsoft Power BIیک ابزار هوش تجاری قدرتمند است که توسط مایکروسافت ارائه شده است و امکان تحلیل داده، ساخت داشبوردها و گزارش‌های تعاملی را فراهم می‌کند.
• Tableau یکی از پرکاربردترین و قدرتمندترین ابزارهای تصویرسازی‌ و تحلیل داده است که امکان ساخت داشبوردها و گزارش‌های تحلیلی زیبا و کاربردی را فراهم می‌کند.
• QlikView و Qlik Sense: این دو نرم‌افزار هوش تجاری نیز از جمله محبوب‌ترین ابزارهای تجزیه و تحلیل داده محسوب می‌شوند که امکانات متنوعی برای ساخت گزارش‌های تحلیلی و داشبوردهای دینامیک ارائه می‌دهند.
• SAP BusinessObjects: یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین نرم‌افزارهای هوش تجاری است که ابزارهای گوناگونی برای گزارش‌دهی، تحلیل داده و داشبوردسازی ارائه می‌دهد.
• SAS Business Intelligence: یکی از پرکاربردترین ابزارهای هوش تجاری است که امکانات قوی برای تحلیل داده و استفاده از الگوریتم‌های پیش‌بینی و مدل‌سازی را فراهم می‌کند.
• IBM Cognos Analytics: این نرم‌افزار از جمله نرم‌افزارهای بزرگ هوش تجاری است که توسط IBM ارائه شده است و امکانات گسترده‌ای برای تجزیه و تحلیل داده، گزارش‌دهی و پیش‌بینی را فراهم می‌کند.

فهرست فوق تنها چند نمونه از نرم‌افزارهای هوش تجاری هستند و با توجه به نیازها و اولویت‌های یک سازمان، ممکن است نرم‌افزارهای دیگری نیز برای استفاده مورد نیاز باشند. 

در میان نرم افزارهای فوق Power BI به دلیل سادگی استفاده و امکانات فراوان از محبوبیت بیشتری برخوردا شده است.  پاور بی آی یک نسخه برای نصب در شبکه داخلی سازمان‌ها به نام Report Server دارد که بدون اتصال به اینترنت کار می‌کند. به همین دلیل برای استفاده در سازمان‌ها و شرکت‌های داخلی بسیار مناسب می‌باشد. نمایار یک نرم‌افزار تحت وب است که چالش‌های استفاده از Report Server را به حداقل رسانده و یک محیط فارسی و بومی برای کاربران فارسی زبان فراهم می‌اورد.

مراحل راه‌اندازی هوش تجاری

برای راه اندازی هوش تجاری در یک سازمان باید مراحل مختلفی را طی نمود که در ادامه مراحل اصلی را بررسی می‌کنیم:

• تعریف اهداف و نیازها: در ابتدا، باید اهداف و نیازهای سازمان از پروژه هوش تجاری را شناسایی کرد. این موارد شامل تعیین اهداف کسب و کار، نیازهای اطلاعاتی، و مسائل استراتژیک است.
• تعیین داده‌های مورد نیاز: بعد از تعیین نیازها، داده‌های مورد نیاز برای پاسخ به این نیازها شناسایی می‌شوند.
• انتخاب ابزارها و فناوری‌ها: بر اساس نیازها و داده‌های مورد نیاز، ابزارها و فناوری‌های هوش تجاری مناسب برای سازمان انتخاب می‌شود. این موارد شامل انبار داده، ابزارهای گزارش‌دهی، ابزارهای تحلیل داده، داشبوردها و ... می‌باشند.
• جمع‌آوری و تمیز کردن داده‌ها: داده‌های مورد نیاز از منابع مختلف جمع‌آوری (Integrate) و تمیز (Clean) شده و آماده استفاده در مراحل بعدی می‌شوند. این فرآیند شامل استخراج  تبدیل، و بارگیری داده‌ها (ETL: Extract, Transfer, Load) می‌شود.
• تحلیل و مدل‌سازی داده: داده‌های جمع‌آوری شده تحلیل و به کمک مدل‌های مختلف (مانند الگوریتم‌های استنتاجی و تحلیلی) مورد بررسی قرار می‌گیرند.
• ارائه گزارش‌ها و داشبوردها: گزارش‌دهی و داشبوردها برای نمایش اطلاعات مورد نیاز مدیران و تصمیم‌گیرندگان سازمان طراحی و پیاده‌سازی می‌شوند.
• آموزش و فرهنگ‌سازی: کارکنان سازمان باید آموزش ببینند تا بتوانند از ابزارهای هوش تجاری استفاده کنند و اطلاعات حاصل از آنها را بهبود بخشند.
• پیگیری و بهبود مداوم: پس از راه اندازی پروژه هوش تجاری، لازم است که سازمان پیگیری و نظارت مداوم بر فعالیت‌های هوش تجاری خود داشته باشد و بر اساس بازخوردها، اقدامات بهبودی را اجرا کند.

همچنین مهم است که برای موفقیت در راه اندازی هوش تجاری، تسهیلات لازم برای هماهنگی بین تیم‌های مختلف فناوری اطلاعات، عملیات و مدیریت استراتژیک برای ایجاد یک روند کاری تحت پشتیبانی هوش تجاری فعال شوند.